Reflexións | Ola, Azulita!

Por Rafael Rodríguez Villarino, secretario provincial del PSdeG-PSOE.

Ás 6:00 soa o espertador na casa de “X”. O marido durme noutra habitación, e os fillos andan polo mundo, voaron do niño non hai moito.

Érguese outra vez con dor de testa, e cun nó na gorxa que lle dificulta respirar. Pero iso non frea a súa rutina: calza as zapatillas e ponse o albornoz antes de quentar o almorzo; logo colle a bolsa de rafia onde leva o pixama branco do SERGAS con dúas mudas de roupa interior, e diríxese ao trasteiro do piso, que xa é só dela. Dúchase, e ás 7:30 chega á antiga sala de visitas da 6ª planta do CHUO, agora reconvertida en zona limpa entre as alas de doentes con coronavirus, aos que tamén se atende na 2ª, deixando a 5ª para os casos probables.

Troca o uniforme branco polo verde, entra na súa ala e saúda ás compañeiras, algunhas delas novas ás que nin coñece por culpa dos Equipos de Protección Individual (EPIs). A dor de cabeza parece remitir, e “X”, que é moi rideira, fai bromas para levantar a moral do grupo. Mais o traballo curta a ledicia coma un coitelo.

É hora do ritual do EPI: dependendo do material a dispor, ponse un mono ou dúas batas de plástico, unha atada por diante e outra por tras; coloca un par de luvas enriba doutro, e tapa boca e nariz coa máscara cirúrxica sobre a FFP2; axústase o gorro e a pantalla ou as gafas lavadas con Fairy para que non se embacen co alento. Todo supervisado por unha compañeira, que a auxilia como anxo da garda en todo o que non pode facer coa asfixiante indumentaria.

Entran na primeira das 6 ou 10 habitacións que farán en cada unha das quendas da xornada. “X” nótase pexada polo traxe, a respiración quente ameaza con anubrarlle os lentes, de xeito que trata de contela para evitalo. Na cama xace María, unha muller maior. Lémbralle á súa nai. É fraca, diminuta, e está soa, como todos os doentes de COVID-19. Ola, Azulita! dille a anciá. Ola María!, bérralle “X” para facerse oír dende o seu traxe espacial, e unha bágoa está a piques de derramar o cristal.

A enfermeira emociónase acotío, porque é moi vocacional e os maiores son a súa paixón. Iso fai dela unha grande profesional. Pídelle á “Y” o termómetro, o tensiómetro e todo o que precisa para atender a María, e despois a compañeira anota os datos, pois tarefas tan simples como escribir son máis que arduas co EPI. Despídese de María cun bico de astronauta que se sabe anónima para unha doente maior nun lugar estraño.

É terrible dise para si, mentres pensa na súa nai. Os vellos desoriéntanse nos hospitais, pero isto é moito peor; están desconectados do mundo, sen parella, fillas, netos, familiares, amizades, …ata sen compañeiros de habitación en moitos casos. Soíños. E cando morren, víveno así tamén.

Trátase dunha realidade descoñecida, sen certezas nin para tratar axeitadamente o problema nin para sentirse a salvo do mesmo. Éntrase menos nas habitacións, para aforrar material e polo complexo que é circular, deixando as portas pechadas por medo aos contaxios. Un medo que se mete por baixo da pel, e que fai ollar, de xeito case obsesivo, as fundas de plástico que protexen do bicho, non vai a ser que se cole por algún burato. Móveste con coidado, como se andaras por un campo de minas. A intranet do CHUO emite novas sen pausa, mais ninguén se sente seguro.

“X” troca as luvas de enriba por outras novas para diminuír a carga viral ou transmitir xermes e outras patoloxías ao doente da seguinte habitación. As usadas deposítanse nun contedor específico, como tamén se fai cos 3 ou 4 EPIs utilizados despois de 7 horas de duro traballo. Todo segundo marca o protocolo. Non obstante, os uniformes escasean, polo que pegan toallas á pel para eliminar a suor que empapa a casaca e deshidrata o corpo. Lavarse a cara, o pescozo e as mans fan o resto. O persoal sanitario esperaba que a crise do SARS-CoV-2 durase un mes, pero agora non se prevé fin, aínda que parece devecer o ritmo de casos. Hai persoal con cefaleas tensionais permanentes, baixas laborais, insomnio, desánimo…

Calquera necesidade, por mínima que sexa, xera estrés. “X” lembra o caso doutra anciá que timbrou ás 3 da mañá porque non era quen de sacarlle a tapa a unha botella de auga, e tivo que poñerse o EPI para desenroscala. O traxe protector enlentece tarefas sinxelas como examinar o nivel de saturación, e complica outras como alimentar e bañar a dependentes, realizar analíticas, aspirar líquidos ou facer curas.

E a experiencia da morte deixa pegada. Os corpos dos defuntos, finados en soidade, son introducidos nús en sacos de plástico de dobre capa, asperxéndoos de líquidos desinfectantes por dentro e por fora. Un horror, laméntase “X”. E un drama o dos familiares que reciben o cadáver despois de estar ausentes no derradeiro momento, tornándose traxedia cando algún deles estivo contaxiado e se culpa a si mesmo do fatídico desenlace.

Ás 15:00, “X” vai á sala limpa, dúchase, saca o pixama verde e ponse de novo o branco e a roupa interior limpa que están na bolsa de rafia. Chega á casa arredor das 16:00. Alí espéraa a súa parella T, que bota a man co xantar. Pero antes “X” vai ao “seu” trasteiro, onde deixa a roupa usada e cámbiase de novo. Logo comen na mesma mesa, aínda que distanciados.

Despois de xantar, “X” reflexiona sobre os maiores, e pensa nos pacientes neurolóxicos dos asilos, pois sabe que precisan de moito tempo e dedicación. Darlles de comer ou de beber a presa pode facer preciso aspiralos. Sabe que se descoidan estas tarefas en moitas residencias, e di que se lle acontecera a súa nai morrería.

É coñecedora doutras aberracións, como a de que cada auxiliar se faga cargo de 10 persoas. A súa filla, tamén enfermeira, vive unha experiencia diferente nun “verpleeghuis” (asilo) en terras holandesas, onde cada coidador atende, como máximo, a 6. “X” aplaude este proceder, e quere que remate o mercantilismo nas residencias de maiores, que explotan aos traballadores e fan, por exemplo, que ergan aos maiores ás 6 da mañá para dispor de tempo para duchalos. Logo, déixanos, simplemente, nunha cadeira na que se quedan durmidos por romperlle os biorritmos.

Paradoxalmente, a pandemia do coronavirus pode mudar o inhumano desleixo dos maiores. Destapará abusos que algúns intuían, outros coñecían e ninguén fomos quen de solucionar. Porá na picota a quen abdicou das súas responsabilidades, así como aos que dimitiron de supervisar o seu cumprimento, actuando a xustiza para que non ocorra nunca máis. E de elo tamén agromará un modelo mellor, levado a práctica por persoal formado e sensible que impida o trato impersoal e alienante, e que se implique -con humanidade- no coidado das persoas maiores, das nosas, nais, pais, avoas, avós… que, se chegamos aló, tamén seremos nós.

Con gratitude a “X”, unha muller valente, sensible e animosa, e a súa prezada familia.